Baş ağrısına kuş uçuşu bir bakış

Baş ağrısı; başın belli bir bölümünde zonklayıcı, sıkıştırıcı ve belirgin şekilde meydana gelen rahatsızlık veren durum olarak bilinir. Baş ağrısı yavaş yavaş veya birdenbire ansızın gelerek kişiyi belirli sürelerde rahatsız edebilir.

Baş ağrısı toplum genelinde en sık görülen şikayetlerden biridir. Baş ağrısı yaşayan kişilerin toplumsal oranları %90’lara ulaşır. 

Baş bölgesinde iki kaşın üzeri, gözlerimiz, çene kaslarımız, dişlerimiz, boyun kaslarımızı kapsayan bölgelerde baş ağrısı görülebilir.

Baş ağrısı IV. Uluslararası Baş Ağrısı Bozuklukları Sınıflandırılması 3. Baskısına göre (ICHD-3) Birincil ve İkincil olmak üzere iki sınıfa ayrılır. 

Birincil sınıf baş ağrıları

● Kronik migren dahil olmak üzere migrenin alt tipleri.

● Gerilim tipi baş ağrısı. 

● Trigeminal otonomik sefaljiler (TOS).

● Diğer yaygın birincil baş ağrıları.

İkincil sınıf baş ağrıları

● İlaç kullanımına bağlı baş ağrısı.

● Baş ve/veya boyun travmasına atfedilen baş ağrısı; trigeminal nevralji ve diğer kranial nevraljiler.

● Temporomandibüler eklem (TME) bozukluklarına atfedilen baş ağrısı.

● Trigeminal nevralji ve diğer kranial nevraljiler. 

Başımızda bulunan göz, kulak, burun, sinüsler, ağız, dişler gibi bölümler tek başına ağrı sebebi olabilir. Baş ağrısı başka bir hastalığın habercisi olabileceği gibi, başka bir nedene bağlı olmadan, migren gibi bir hastalığı da temsil edebilir. Baş ağrısının genellikle bir veya birden fazla nedeni ve tetikleyicisi vardır. Bu tetikleyiciler kronik hastalıklar, stres, açlık durumu, su alım miktarı, hava değişimleri, menstrüel dönem veya kötü geçirilmiş bir gece uykusu olabilir.

Stresin baş ağrıları arasında en çok gerilim tipi baş ağrısına yol açtığı gösterilmiştir. Gerilim tipi baş ağrısına neden olan hastalıklar anksiyete ve depresyondur. Bu hastalıklarla birlikte görülen yeme ve uyku bozukluklarının hastanın baş ağrısı yaşamasına ve baş ağrısı yaşarken gösterdiği davranışları açıklamaktadır. 2023 yılında yapılan bir çalışmada, hastaların yaşadığı baş ağrısı ataklarının yeme tutumlarını göz önünde bulunduruyordu. Hastaların ağrısıyla baş etmek için sağlıklı olmayan yeme davranışlarına yönelebileceklerini bunun yanı sıra hastalarda eşlik eden psikiyatrik hastalıkları belirlemenin; baş ağrısının, klinik süreçlerini, prognozunu ve tedavi adımlarını şekillendirebileceğini ortaya koymuştur.

Baş ağrısı düşük kan basıncına bağlı olarak gelişebilir. Kan basıncın sağlanmasında günlük olarak aldığımız su miktarının önemi büyüktür. 

Covid-19 aşılarının uygulanmasından sonra yapılan çalışmalarda baş ağrısı genellikle üçüncü en yaygın yan etki olarak görülür. İlk aşı dozundan sonra deneklerin %22'sinde ve ikinci dozdan sonra %29'unda baş ağrısı tespit edildi. Bazı sonuçlar ilk 24 saat içinde başladığını ve vakaların yaklaşık üçte birinde baş ağrısının atımlı kalitede migren benzeri özelliklere, fono ve fotofobiye neden olduğunu göstermektedir. Hastaların çoğunluğu baş ağrısını tedavi etmek için ilaç alıyorlardı ve bunların en etkilisinin asetilsalisilik asit olduğunu bildirdiler. 

Baş ağrısı ile her gün veya haftada birkaç günden fazla karı karşıya kalıyorsanız, kronik baş ağrısı yaşıyor olabilirsiniz. Kronik baş ağrıları günlük yaşantımızda bizi kısıtlayan bir durumdur ve bu durumun altında süregelen hastalıklarınız olabilir. Mevcut iyilik halimizin sağlanması bulunan kronik hastalıklarımızın kontrol altında olması, kronik baş ağrısı yaşama ihtimalimizi düşürür. Düzenli bir hayat, dengeli beslenme, stres kontrolü ve yapılan basit egzersizlerle baş ağrınızın hatta yaşadığınız diğer semptomların azaldığını görebilirsiniz.

Baş ağrısı olan bireylerde, düzenli uyku ve yemek, yeterli sıvı alımı, yeterli kafein tüketimi, sigara ve alkol tüketiminin azaltılması, kilo ve stres kontrolünün sağlanmasını içeren bir yaşam dengesini hedeflemeleri önerilmeli ve baş ağrılarının önlenmesi için düzenli fiziksel aktiviteler konusunda teşvik edilmelidir. 

Baş ağrısının tedavisinde bir veya birden fazla yöntem uygulanabilir. Bu yöntemler ilaç tedavisi, diyet ve egzersiz, rahatlama teknikleri ve iyi bir uyku düzenidir. 

İlaç tedavisi: Reçetesiz satılan ağrı kesiciler tercih edilebilir.

Diyet ve egzersiz: Dengeli bir beslenme ve düzenli egzersiz baş ağrılarının şiddetinin azalmasına ve ortadan kalkmasına yardımcı olur. Bunun yanında yeterli su tüketimi oldukça önemlidir.

Rahatlama teknikleri: Nefes egzersizleri, yoga, kas gevşetme, esneme akupunktur gibi teknikleri hayatımızda uygulamak baş ağrısına iyi gelebilir.

İyi bir uyku düzeni: Belirli saatlerde uyuyup uyanmak ve günlük 7-8 saat uyumak baş ağrısı tedavisinde etkilidir.

Ağrı kesicilerin sürekli kullanılması bağımlılığa yol açabilir. Mevcut ilaç bağımlılığının tedavisinde ve bu durumun önlenmesinde gerekli önlemler alınmalıdır. İlaç bağımlılığı ve yoksunluk semptomlarının tedavisi için aşağıdaki öneriler dikkate alınmalıdır: 

● Baş ağrısının tedavisi için önerilmeyen semptomatik ilaçları (özellikle ergotamin, opioidler ve ilaç kombinasyonları) alan hastalar yakından izlenmelidir. 

● Aşırı alınan ilacın kesilmesi önem arz etmektedir. Ancak elimizde olan veriler göstermektedir ki, özellikle migren hastalarında topiramat, OnabotA veya CGRP ligandına veya CGRP reseptörüne bağlanan monoklonal antikorlar ile erken koruyucu tedavinin uygulanması daha etkilidir.

● Davranışsal terapi, stresle başa çıkma stratejileri ve düzenli egzersiz gibi farmakolojik olmayan yaklaşımlar ilaç bağımlılığının yenilmesinde etkili olabilir.

● İlaç bağımlılığı olan hastalar doktor kontrolünde baş ağrısı ünitelerinde tedavi edilmelidir. 

Çeşitli akut ve kronik ağrılara karşı analjezik adjuvanlarda magnezyumun etkinliğine dair kanıtlar yıllardır toplanmıştır. Magnezyumun antinosiseptif etkisinin mekanizması temelde NMDA reseptörleri üzerindeki inhibitör etkisi ve merkezi duyarlılaştırma ile ortaya konur. 

Magnezyumun bu etkisinin gelişmiş analjeziden çok daha önemli olduğu düşünülebilir, çünkü magnezyumun hastalık profilaksisi ve tedavisinde faydalı olma ihtimali yüksektir. Magnezyum enjeksiyonları ve preparatları, daha tutarlı ve ikna edici sonuçları ortaya çıktıkça günlük kullanımda da yaygınlığı artacaktır. 

Baş ağrıları nadiren kötü hastalıkların habercisi olsa da, sık sık baş ağrınız varsa, baş ağrılarınız günlük aktivitenizi etkiliyorsa veya herhangi bir şekilde değişen mevcut bir baş ağrısı düzeniniz varsa bir uzman görüşmeniz mantıklı olacaktır. Gerekirse sizi genel bir nöroloğa yönlendirebilir. Aşağıdaki belirtiler ciddi bir sağlık sorununa işaret edebileceğinden, bunlardan herhangi biriyle karşılaşırsanız derhal tıbbi yardım alın:

● Kafaya darbe gibi gelen ani bir baş ağrısı

● Ateşli bir baş ağrısı

● Konvülsiyonlarla birlikte baş ağrısı

● Kafaya alınan bir darbenin ardından kalıcı bir baş ağrısı

● Kafa karışıklığı veya bilinç kaybıyla birlikte baş ağrısı

● Göz veya kulakta ağrı ile birlikte baş ağrısı

● Daha önce baş ağrınız yokken amansız bir baş ağrısı

● Dayanılmaz bir baş ağrısı